2023 жылға арналған телекоммуникация нарығына шолу

Шолу Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің деректеріне, ашық интернет көздерінен алынған байланыс нарығы бойынша маркетингтік деректерге, сондай-ақ сараптамалық бағалауларға сәйкес ұсынылды.

2023 жылғы телекоммуникация нарығындағы негізгі тенденциялар

2023 жылғы қазақстандық телекоммуникация нарығының сыйымдылығы мен құрылымын бағалау

Қазақстанның телекоммуникациялық нарығы өсу перспективаларының бар екендігін растап, 2023 жылы өткен жылмен салыстырғанда 14%-ға өскенін көрсетті. Абсолютті түрде нарық көлемі 1261 млрд теңгені құрады.

Ұялы байланыс сегменттегі қызметтерден түсетін кірістер үстемдік етуді жалғастыруда – 2023 жылы олардың үлесі 57,8%-ға дейін өсті. Ұялы байланыс нарығының өсуінің негізгі факторы мобильді деректерді беру мен олардың базасындағы сервистердің өсуі болып табылады.

В2О қызметтерінен түсетін табыстың тұрақты үлесі – 9,2% – азаматтар арасындағы цифрлық алшақтықты қысқарту мақсатында шалғай аудандардағы байланыс операторларының инфрақұрылымды белсенді дамытуымен байланысты.

Бекітілген КЖҚ және деректерді беру сегменттеріндегі, сондай-ақ АТ қызметтері сегментіндегі оң динамика олардың нарықтың жалпы көлеміне үлесін сақтайды – тиісінше 15,5% және 8,1%.

Жалпы қызмет түрлері бойынша нарық құрылымы 2022 жылмен салыстырғанда елеулі өзгерістерге ұшыраған жоқ.

«Қазақтелеком» АҚ Компаниялар тобының нарықтағы ұстанымдары

2023 жылы нарықтағы күштердің орналастыруының жаһандық өзгеруі болған жоқ, бұл қалыптасқан бәсекеге қабілетті ландшафт пен нарықтың жетілуін көрсетеді. 2023 жылы «Қазақтелеком» АҚ Компаниялар тобының нарықтағы үлесі 61,8%-ды құрады. Бұл ретте Beeline Компаниялар тобының нарықтық үлесі 2022 жылы 25,3%-дан 28%-ға дейін өскенін атап өту қажет. Оператор ұялы байланыс сегментінде де түсімдер бойынша көшбасшы болды және бекітілген сегменттегі түсімдерді едәуір арттырды. Оператордың бекітілген түсімінің өсуіне Компанияның АТ шешімдерінің дамуы айтарлықтай үлес қосты.

Бекітілген телефония

2023 жылдың қорытындысы бойынша бекітілген телефония нарығының көлемі 2022 жылмен салыстырғанда 6,8%-ға қысқарып, 44,7 млрд теңгені құрады. Кірістердің қысқаруы классикалық сымды телефония қызметтерін тұтыну көлемінің жыл сайын азаюына әсер ететін бекітілген телефония қызметтерін ұялы және интернетке ауыстыру үрдісімен байланысты.

Бағыттар бойынша кірістер құрылымында көлемі 28,3 млрд теңге болатын ең көп үлес салмағы жергілікті телефония қызметтеріне тиесілі, бұл алыс шетелге қоңырау шалу тарифтерінің төмендеуі аясында абоненттік төлемнің мөлшерін жоспарлы түрде ұлғайтуға бағытталған тарифтік саясат операторларының тұрақты теңгерімдеуіне байланысты. Жыл сайын қалааралық және халықаралық бағыттар бойынша трафиктің 2,5 млрд теңгеге қысқаруын ескере отырып, мұндай тәсіл бекітілген телефония қызметтерінен түсетін кірістердің төмендеу қарқынын бәсеңдетуге мүмкіндік береді.

Ұялы байланыс

Жетілгеніне қарамастан, ұялы байланыс нарығы Қазақстанда да, жалпы әлемде де телекоммуникация саласының дамуындағы өзінің іргелі рөлін сақтап қалды. Бұл жалпы ұтқырлыққа, іскерлік, әлеуметтік, мемлекетпен өзара әрекеттесу процестерін цифрландыруға және дербестендіруге арналған үрдісіне байланысты. Жаңа желілік технологияларды дамыту және мобильді деректерді беру сапасын арттыру жаңа ұсыныстар мен сервистердің дамуын қамтамасыз етеді, олардың көпшілігі табысты монетизацияланады, бұл ақырында ақылы тұтынудың өсуіне әсер етеді.

2023 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстандағы ұялы байланыс нарығының көлемі 730 млрд теңгені құрады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 13%-ға артық. Телекоммуникация нарығының жалпы көлеміндегі сегменттің үлесі де 2022 жылғы 58,2%-дан 2023 жылы 57,8%-ға дейін нығайды.

Жоғары жылдамдықты Интернетке қол жеткізу

КЖҚ қызметтерінен түсетін кірістер

Кең жолақты қолжетімділік нарығы жылдан жылға кірістердің оң динамикасын көрсетуді жалғастыруда. Ірі қалаларда қосылу әлеуеті сарқылуға жақын болғанына қарамастан, ауылдық елді мекендер есебінен қосылу санының өсуі жалғасуда. Ірі қалаларда операторлар, интернет-провайдерлер абоненттердің ADLS-қосылымдарынан FTTx және GPON желілеріне көшуі есебінен абоненттердің табыстылығын арттыруға ұмтылады, бұл көрсетілетін қызметтердің қолжетімділік жылдамдығы мен көлемін ұлғайтуға және, тиісінше, абоненттерге тиісті құны бойынша қызметтер кешені үшін неғұрлым жоғары құны бар пакеттерді ұсынуға мүмкіндік береді. Ауылдық жерлерде әмбебап қызметтер көрсету бойынша қызметтер көрсететін операторлар мемлекеттен арнайы тарифтерді қолдану арқылы алынбайтын кірістердің сомасын өтейтін тиісті субсидиялар алады. 2023 жылдың қорытындысы бойынша бекітілген КЖҚ нарығының бағалау көлемі 158,8 млрд теңгені құрады, бұл өткен жылға қарағанда 13,43% өсімге сәйкес келеді.

Деректерді беру арналарын жалға алу

IP-VPN технологиясы негізінде толығымен дерлік қалыптасқан арнаны жалға беру нарығы соңғы жылдары филиал құрылымдарының саны өсіп келе жатқанына қарамастан тоқырау белгілерін көрсетуде. IP-VPN қызметтеріне сұраныстың төмендеуінің негізгі себебін ДСР жұмыс тобы бұлтты технологиялардың дамуын және кәсіпорындардың ақпараттық жүйелерінің жергілікті инфрақұрылымнан бұлтты ортаға көшуін көреді. Бұл үрдіс әсіресе толық цифрлық трансформация процестері жүріп жатқан мемлекеттік кәсіпорындар сегментінде белсенді байқалады.

Корпоративтік сегментте цифрландыру мемлекеттік секторға қарағанда аз қарқындылықпен жүреді, осыған байланысты филиалдар арасындағы байланыс арналарын ұйымдастыру қызметтеріне сұраныс сақталады, дегенмен жаңа сұраныс көлемі де айтарлықтай төмендеуде.

2023 жылдың қорытындысы бойынша, жұмыс тобының бағалауы бойынша арналарды жалға алу нарығы 37 млрд теңгені құрады, яғни өткен жылдың деңгейінде дерлік болды.

Ақылы телевизия

2023 жылдың қорытындысы бойынша операторлардың Қазақстанда ақылы ТД қызметтерін ұсынудан түскен түсімінің көлемі өткен жылмен салыстырғанда 10%-ға ұлғайып, 49,2 млрд теңгені құрады.

Бұл көлем абоненттердің қызметтер мен жабдықты жалға алу (STB) үшін ай сайынғы төлемдерінің сомасын қамтиды және спутниктік ТД жиынтықтарын меншікке сатып алудан түскен түсімді қамтымайды.

Ақылы ТД қызметтерінен түсетін түсім толығымен дерлік үй шаруашылықтары есебінен жасалады. Олардың үлесіне 2023 жылы барлық түсімнің 3%-ы немесе 45 млрд теңгеден астамы тиесілі болды. Тиісінше, корпоративтік сегментте 3,5 млрд сомаға қызмет көрсетілді (жалпы кірістің 7%).

Байланыс операторларына көрсетілетін қызметтер

2023 жылы нарық оператораралық нарықтағы түсімнің көлемі мен құрылымы өткен жылмен салыстырғанда айтарлықтай өзгеріске ұшыраған жоқ. Операторларға жиынтығында 116,8 млрд теңге сомаға қызметтер көрсетілді, бұл өткен жылдың деңгейінен 15,7%-ға артық.

Байланыс операторларына көрсетілетін қызметтерден түсетін кірістер мынадай ірі сегменттерден қалыптастырылады:

• Жалпыға ортақ телекоммуникация желісіне қосылу және дауыстық трафикті өткізу.
• Ұлттық және халықаралық арналарды жалға алу.
• Виртуалды арналарды ұйымдастыру қызметтері (IP-VPN).
• Байланыс операторлары үшін Интернет желісіне қол жеткізу.
• Дауыстық және дата-трафигінің транзиті (IP-транзит).

АТ қызметтері

Әлеуметтік-экономикалық процестерді, сондай-ақ мемлекет пен қоғамның өзара әрекеттесуін қарқынды цифрландыру аясында көрсетілетін АТ-қызметтердің көлемі тұрақты өсуде.

Ел ішінде болып жатқан цифрлық трансформация процестерінен басқа, қазақстандық кәсіпорындар көрсететін қызметтер көлемі қазақстандық әзірлемелер мен АТ-сервистерді шетелге экспорттау есебінен есептеу. 2023 жылы байланыс операторлары көрсеткен қызметтердің үлесі 102,4 млрд теңгені құрайды.

Операторлардың коммерциялық клиенттерге ашық нарықта көрсететін АТ-қызметтерінің негізгі көлемі (мемлекеттік тапсырыстан немесе бас компанияларға қызмет көрсетуден тыс) ДӨО базасында қызмет көрсетумен байланысты. Қосымша бағыттар ретінде операторлар бұлтты бейнебақылау қызметтерін дамытады, IoT базасында шешімдер енгізеді, сондай-ақ қазыналық деректер операторларының (ҚДО) функцияларын орындайды.